“ગુરુ ગોવિંદ દોઉ ખડે કાકે લાગૂ પાય, બલિહારી ગુરુ આપને ગોવિંદ દિયો બતાય”
ગુરૂ બ્રહ્મા, ગુરૂ વિષ્ણુ, ગુરુ દેવો મહેશ્વર ગુરૂ સાક્ષાત પરબ્રહ્મ, તસ્મૈ શ્રી ગુરુવે નમઃ
ગુરૂ ગોવિંદ દોઉ ખડે કાકે લાગૂ પાય. બલિહારી ગુરૂ આપકી ગોવિંદ દિયો બતાય
– સવારે વહેલા સ્નાન કરો અને સફેદ વસ્ત્રો પહેરો. – ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિની સામે, તમારા ગુરુ અને તમારા માતા-પિતાનું ધ્યાન કરો જે તમારા પ્રથમ ગુરુ છે. – હળદર ચંદન, ફૂલ અને લોટની પંજીરી અર્પણ કરો. – તમારી પહોંચ મુજબ ગરીબોને મદદ કરો. અને પ્રાણીઓને ખોરાક આપો. – સ્વાર્થી જીવનમાંથી બહાર નીકળો અને કોઈ નવું કાર્ય શરૂ કરો જેથી કોઈને ફાયદો થાય. – આ દિવસે કોઈને પોતાનો ગુરુ બનાવવો જોઈએ, જો ગુરુ પહેલાથી જ હોય તો તેમની પાસેથી આશીર્વાદ લઈ ઉજ્જવળ જીવનની કામના કરો.
ગુરુ પૂર્ણિમાનો તહેવાર અષાઢ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. મહાભારતની રચના કરનાર મહાન હિંદુ લેખક વેદ વ્યાસ જીના જન્મદિવસ નિમિત્તે દર વર્ષે ગુરુ પૂર્ણિમા ઉજવવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીના જીવનમાં ગુરુ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. ગુરુના જ્ઞાન અને સંસ્કારના આધારે તેમનો શિષ્ય જ્ઞાની બને છે, ગુરુ મંદબુદ્ધિ શિષ્યને પણ લાયક વ્યક્તિ બનાવે છે. ગુરુના જ્ઞાનનું કોઈ વજન નથી. જીવનમાં ગુરુનું મહત્વ એટલું જ છે જેટલું ચંદ્રનું જીવનમાં સૂર્યના સંપર્કમાં રહે છે. તે ચમકે છે, પરંતુ જ્યારે સંપર્ક ખોવાઈ જાય છે, ત્યારે તેનો પ્રકાશ અદૃશ્ય થઈ જાય છે. એટલા માટે ગુરુ શબ્દનો અર્થ અંધકારથી પ્રકાશ સુધીનો છે.
ગુરુ પૂર્ણિમા વેદ વ્યાસનું સન્માન કરે છે, જેઓ પ્રાચીન ભારતના સૌથી સન્માનિત ગુરુઓમાંના એક તરીકે જાણીતા છે. વરિષ્ઠ આયુર્વેદિક સલાહકાર ડૉ. વિશાખા મહિન્દ્રુ કહે છે, વેદ વ્યાસે, ચાર વેદોની રચના કરી, મહાભારતના મહાકાવ્યની રચના કરી, ઘણા પુરાણો અને હિંદુ પવિત્ર શાસ્ત્રના વિશાળ જ્ઞાનકોશનો પાયો બનાવ્યો. ગુરુ પૂર્ણિમા એ તારીખનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે કે જે દિવસે ભગવાન શિવ આદિ ગુરુ અથવા મૂળ ગુરુ તરીકે સાત ઋષિઓને શીખવતા હતા જેઓ વેદના દ્રષ્ટા હતા. યોગ સૂત્રોમાં, પ્રણવ અથવા ઓમ તરીકે ઈશ્વરને યોગના આદિ ગુરુ કહેવામાં આવે છે. ભગવાન બુદ્ધે આ દિવસે સારનાથ ખાતે તેમનો પ્રથમ ઉપદેશ આપ્યો હોવાનું કહેવાય છે, જે આ પવિત્ર સમયની શક્તિને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
ગુરુ શબ્દ બે શબ્દો મળીને બનેલો છે. ગુ એટલે અંધકાર અને રૂ એટલે દૂર કરનાર . ગુરુ એટલે જીવનના અંધકાર માંથી જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ તરફ લઈ જનાર. શિષ્યોના જીવનમાં અજ્ઞાનરૂપી અંધકાર દૂર કરીને જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશ તરફ લઈ જાય એ ગુરુ. ગુરુ દીપકની જેમ જાતે જલીને શિષ્યોના જીવનમાં પ્રકાશ પાથરે છે.
“ગુરુ ગોવિંદ દોનો , ખડે કિસકો લાગુ પાય, બલિહારી ગુરુ આપકી, ગોવિંદ દિયો બતાય “
ગુરુ શિષ્યના સંબંધને નાત, જાત, ધર્મ, દેશના વાડા નથી નડતા ગુરુ પ્રત્યે ઋણ અદા કરવાનો અવસર એટલે ગુરુપૂર્ણિમા. આપણી સંસ્કૃતિમાં ગુરુનું મહત્વ અદ્વિતિય છે. શિષ્યને સજાગ કરી સંશયોને દૂર કરી ઘડતરનું કામ કરે તે ગુરુ. ગુરુ એટલે જરૂરી નથી કે, શિક્ષણ આપે તે જ ગુરુ.